GJË I f.
1. Diçka lëndore e konkrete e botës jo të gjallë, që rroket nga shqisat si trup i veçantë; diçka e nevojshme për jetesë a që përdoret në jetën e në punën e përditshme; send. Gjërat rreth nesh. Gjë e shtrenjtë (e çmuar). Gjëra të nevojshme. Gjërat ushqimore. Gjëra të thata ushqime të thata. Gjë me vlerë. Prodhon gjëra të mira. I mori të gjitha gjërat me vete. Vë gjërat nëpër vendet e tyre. Çdo gjë që ndrit nuk është ar (flori). fj. u.
2. filoz. Send. Nuk ka gjëra në vetvete.
3. Dukuri e jetës sonë, fakt i realitetit; çështje ose punë që bëhet, që zhvillohet a që pret zgjidhje; veprim, vepër, punë. Gjë e vështirë (e lehtë). Gjëja kryesore (më e rëndësishme). Gjëra të ndryshme. Gjëra të dorës së parë (të dytë). Gjë e vogël
(pa rëndësi). Gjë e zakonshme (e thjeshtë). Gjëja më e mirë për ju. Po për të njëjtën gjë. — Si shkojnë gjërat? Këto janë gjëra të pahijshme (të turpshme). Ka disa gjëra të reja. I zgjidh gjërat në vend. I lë gjërat zvarrë. Këtë gjë e bëri ai. U futet mirë (u hyn në thelb) gjërave. Nuk e ka të qartë këtë gjë. Një gjë është e qartë. Kije parasysh këtë gjë! Nuk e kam menduar këtë gjë. Ta lë ty këtë gjë.
4. Ndodhi, ngjarje. Gjë e çuditshme (e padëgjuar). Gjë e rëndë. Kjo gjë më preku në zemër. Gjëra që ngjasin. Pse ndodhin këto gjëra?
5. Diçka që na mundon, që na shqetëson a që e mbajmë të fshehur përbrenda; shqetësim, kokëçarje; hall. Ka një gjë ai. I ka ndodhur (e ka gjetur) një gjë. E mundon një gjë.
6. vet. Gjendja a ecuria e punëve ose zhvillimi i diçkaje; rrethana. Gjendja e gjërave. Nuk i ndryshon gjërat. Gjërat nuk ecën siç kishin menduar.
7. bised. Diçka e thënë a e shkruar; vepër e krijuar nga dikush. Thotë gjëra të bukura (interesante). Flet shumë gjëra. Përsërit po ato gjëra. Ka shkruar (ka bërë, ka kompozuar, ka pikturuar) gjëra të mira. Thuaja këtë gjë nga ana ime!
8. ~, ~TË. Bagëti, kafshë ose kandërr. Gjëja e gjallë. Pazar gjësh. Dala e gjësë. veter. Lëshoj (kullot) gjënë. Shkon me gjë. E ka ngrënë (kafshuar, pickuar) ndonjë gjë.
9. vet. nj. bised. Pasuri, mall, pronë. Gjë e tundshme (e patundshme). Gjë e botës (e huaj). Gjë pa zot. Vuri mall e gjë.
10. zakon. nj. bised. Njeri ose qenie me veti të caktuara. Gjë e egër. Gjë e bukur. Gjë e keqe. shar. Gjë e rrallë. Gjë e ndyrë. shar. Është gjë e ngathët.
11. Sëmundje ose çrregullim i organizmit. I ra një gjë. Nuk ka gjë të rëndë. Të rëntë ndonjë gjë! mallk.
12. bised. Fis, gjak. A je gjë me të? Ne jemi edhe gjë bashkë.
* Çdo gjë gjithçka. Në çdo gjë nga të gjitha anët, në çdo drejtim. Pa gjë të keqe shih te KEQ (i), ~E (e). Si pa gjë të keq shih te KEQ (i), ~E (e). Nuk e ka për gjë shih te KAM. Ndonjë gjë diçka. Tjetër gjë diçka e ndryshme, që nuk u ngjan të tjerave a që dallohet nga një tjetër; tjetër punë. E ka për gjë të madhe shih te MADH (i), ~E (e). S'kishte gjë pas shpirtit shih te SHPIRT,~I. Pesë para gjë shih te PES/Ë,~A.
GJË II pakuf.
1. Diçka, gjësend, ndonjë gjë, ndonjë send (përdoret në fjali pyetëse ose kushtore dhe tregon një send, një dukuri ose një veprim në mënyrë të pacaktuar). A bleu gjë? A ka gjë për të më thënë? Mbeti gjë? Po pe gjë, na thuaj!
2. Asgjë, kurrgjë, asgjësend, asnjë send (përdoret në fjalitë mohore; edhe në një varg njësish frazeologjike). Nuk foli gjë. S'dëgjova (nuk mora vesh) gjë. S'i mbeti gjë. S'ka gjë në dorë (në vijë). S'ka gjë në thes (në torbë, në trastë). Nuk vuri gjë në gojë. Nuk bën dot gjë. Nuk doli pa gjë mori diçka, nuk mbeti me duar bosh; përfitoi diçka. Kjo s'është gjë fare. S'do të thotë gjë. S'la gjë pa bërë (pa thënë) bëri (tha) gjithçka. Ku ka zë, s'është pa gjë. fj. u.
3. Diçka ose dikush pa ndonjë vlerë të madhe a pa rëndësi; asgjë (përdoret në fjali mohore). Nuk më duket gjë. S'është gjë nuk vlen. S'duhet gjë ajo punë. S'e ka gjë atë vëllanë e vogël nuk është i pashëm, nuk është i zoti etj. Për pak gjë për diçka të vogël, pa rëndësi; për një sasi fare të vogël. Aq (kaq) gjë fare pak. Përdoret në togfjalësha të qëndrueshëm mohore, që tregojnë se një punë nuk mund të bëhet, nuk del ose nuk jep përfundim. S'është gjë ajo punë nuk bëhet ajo punë. S'doli gjë nuk u bë; nuk dha fryt. S'u bë gjë nuk u bë. S'kemi gjë bashkë nuk kemi punë njëri me tjetrin; nuk biem në ujdi. S'është gjë që bëhet është e pamundur, nuk mund të bëhet.
GJË III pj.
Përdoret në fjalitë pyetëse për të përforcuar dyshimin a pasigurinë për diçka. Më kërkuat gjë? Fole gjë? Tha gjë? Mos erdhi gjë? Mos e patë gjë vëllanë? Mos i doli gjë ndonjë punë?
* Gjë prej gjëje (prej gjëri) asgjë, asgjëkafshë. Nuk është pa gjë ka edhe ai faj, të meta a gabime; ka edhe ai gisht në diçka. S'është për gjë s'mund të bëjë gjë, nuk është i aftë për asnjë punë, për asgjë. S'ka gjë
a) nuk prish punë;
b) s'ka përse (si përgjigje mirësjelljeje ndaj një falënderimi). Pak gjë pa... (me pjesoren e një foljeje ) edhe pak, për fare pak. S'ka gjë në të shih te KAM.
GJË IV m.
shih GJË, ~JA 8-10. Gjëri i gjallë. Gjëri i huaj. Kullot gjëri.
* Gjë prej gjëri (prej gjëje) shih te GJË. Palcë gjëri pjesa më e mirë e diçkaje.