Fjalor Shqip

SI I. ndajf.

1. Përdoret në fjali pyetëse të drejta ose të zhdrejta, kur pyesim për mënyrën e veprimit, për gjendjen ose për rrethanat e kryerjes së veprimit (me kuptimin «në çfarë mënyre, qysh»). Si jeni? Si shkoni? Si i keni fëmijët? Si jeni me shëndet? Si kanë punuar? Si t'ia bëjmë? Si u bë djali? Si të duket? Si shkruhet kjo fjalë? Si të quajnë? Nuk e di si ishte. Nuk doli e qartë si (se si) e qysh (se qysh) u bë.
2. Në çfarë mënyre; në një mënyrë çfarëdo; në atë mënyrë. Si të dojë. Si të mundet. Si ta marrësh. Rëndësi ka si u zgjidh. Mendohu si do t'ia dalësh mbanë. Nuk e di si e tek. Nuk vuri re se si qenë vendosur. Nuk i kujtohej se si. S'kam se si.
3. Përdoret në krye të fjalive pyetëse dhe thirrore për të shprehur habi, qortim etj. ose për të treguar se diçka është e pamundur (me kuptimin «nuk është e mundur, qysh»). Si s'e paskan kuptuar? Si ishin bërë! Si nuk pushoi një herë! Si nuk e paskan ftuar? Si ta nxë goja atë fjalë!
4. Përdoret në fillim të fjalive pyetëse retorike, që shprehin pamundësinë e kryerjes së diçkaje ose në fjali mohore, që shprehin domosdoshmërinë e diçkaje. Si t'i lë vetëm? Si të mos vemi të gjithë në aksion? Si të mos gëzohemi për këtë? Si mund të pajtohet ujku me delet?
5. Përdoret e shoqëruar me pjesëzën «ja» për të treguar të përgjithësuar mënyrën si është kryer diçka a gjendjen e diçkaje, për të përmbyllur një mendim ose për të shprehur habi, mospëlqim, ironi etj. Ja si punuan ata! Ja si vdesin trimat! Ja si mbrohet e vërteta. Ja si paska qenë puna! Ja si na qenka paraqitur!
6. Përdoret si fjalë lidhëse në krye të fjalive të varura të mënyrës (me kuptimin «në ç'mënyrë») e të fjalive kundrinore (me kuptimin «në atë gjendje që »); qysh. E di vetë si t'ia bëj. E la ashtu si e gjeti. Nuk bëri si i thanë.
7. përd. përem. Përdoret për të pyetur bashkëbiseduesin që të përsëritë edhe një herë diçka që nuk e kemi dëgjuar a kuptuar mirë; çfarë. - Si? Nuk e dëgjova mirë.- Si? Ma thuaj edhe një herë! - Si the? çfarë the?

SI II. lidh.

1. Përdoret për të lidhur një fjali të varur krahasore ose mënyrore me fjalinë drejtuese; lidh gjymtyrë fjalie që tregojnë mënyrën si bëhet diçka ose krahasim me diçka (shpesh e bashkëlidhur në fjalinë drejtuese edhe me fjalën ashtu). Erdhi në kohë si vinte çdo ditë. Punonte si punonin më të mirët. Veproi ashtu si donte puna. Nxitonte diku si ta ndiqte njeri. Edhe në atë rast u suall si e kishte zakon. Ishte bërë si i çmendur nga gëzimi. U vërsulën si të tërbuar. E zgjidhim çështjen si njeri me mend.
2. Përdoret në njësitë frazeologjike që ndërtohen me anë të krahasimit. Si pulë e lagur. Si në shtëpi të vet. Si në (mbi) gjemba. Si në pëllëmbë të dorës. Së miu në qark. Si sorkadhe. Si nuse me tela. Si bilbil. Si peshku pa ujë. Si kofini pas të vjeli. I shpejtë si rrufeja (si vetëtima).
3. Përdoret para një fjale a togfjalëshi që tregon punën, detyrën a rolin që kryen dikush a diçka (me kuptimin «në cilësinë e...»). Punon si shkrirës çeliku (si brigadier, si përgjegjës ndërrese, si drejtor). Qëndronte si rojë. Morën pjesë si grup. Rinia, si pjesa më e gjallë e shoqërisë. Iu drejtova si shok. I foli si mik. E përdori si mashë. I shërbente si mbështetëse. Si më i moçëm, e mori fjalën i pari.
4. Përdoret e përsëritur ose në togje lidhëzore për të bashkuar gjymtyrë fjalish ose fjali të një fare (me kuptimin «edhe»). Si njëri, si tjetri. Si nga numri, si nga cilësia. Si për ju, si për ne. Erdhën si mësuesit, si nxënësit. Si ata që erdhën, si ata që shkuan. Si ne, ashtu edhe ata. Ushtri e fortë si nga numri, si nga përgatitja. Vuanin si nga pushtuesit, si nga tradhtarët.
5. Përdoret në krye të një fjalie të varur kohore, që tregon se veprimi i shprehur prej saj ka marrë fund më parë se ai që shprehet nga fjalia kryesore (me kuptimin «pasi, kur»). Si erdhën të gjithë, filloi mbledhja. Si pushoi shiu, dolën në rrugë. Si e shqyrtuan mirë çështjen, morën një vendim të drejtë.
6. Përdoret për të lidhur fjali të varura që shprehin marrëdhënie shkakore të shoqëruara me ngjyrim kohor (me kuptimin «meqë, duke qenë se, me qenë se, kur»). Si s'pa njeri, u largua menjëherë. Si nuk gjeti mbështetje, nuk nguli më këmbë.
7. Përdoret për të lidhur fjali a gjymtyrë fjalie, që sqarojnë a zbërthejnë kuptimin e një fjalie a gjymtyre tjetër ose në një numërim a renditje. S'ka si të jetë e mundur. Kafshët shtëpiake si qeni, macja, lopa etj. Pemë të ndryshme si mollë, fiq, kumbulla etj. Si më poshtë (më sipër).
8. Përdoret në krye të një fjalie të ndërmjetme. Si duket, nesër do të jetë kohë e mirë. Si të thuash, e njohim dhe s'e njohim mirë gjendjen. Si do ta shohim më poshtë, fryma e epokës së Skënderbeut mbeti e gjallë për shekuj. Si thamë më lart, populli ynë është trim, liridashës e punëtor.
9. Përdoret në disa ndërtime me përsëritje të foljes, që kanë kuptim lejor a që tregojnë se për folësin njësoj është; sido që. Të jetë si të jetë. Ishte si ishte... Thonë si thonë. Bënë si bënë. U tha si u tha, s'ka më rëndësi tani.
10. Përdoret në disa shprehje ndajfoljore që kryejnë funksionin e shkallës sipërore. Si jo më mirë. Si s'ka më mirë. Si mos më keq. Si asnjëherë tjetër. Si kurrë ndonjëherë tjetër.
11. Sikur. Si të mos i mjaftonin librat që kishte, kërkoi edhe disa të tjerë.

SI III. pj.

1. Përdoret para një fjale a togfjalëshi për t'i dhënë një kuptim përafërsie a më të zbutur. Pak si tepër. Si në të verdhë. U largua fshehurazi. E bëri si pa qejf. Qeshi si me pahir. M'u duk si i mërzitur. Dukej si e vështirë. Si nja dyqind metra i lartë. Si nja dy orë të mira larg. Një djalë i ri si nja tetëmbëdhjetë vjeç.
2. Përdoret për të përforcuar shprehjen e habisë a të mospëlqimit ose kur përsëritim me habi, me dyshim e me zemërim fjalët e një tjetri; qysh. Si, nuk dashka? Si, paska kundërshtuar? Si, nuk qenka nisur ende! Si, ende këtu qenka! Si, nuk e mbaruaka dot më parë? Si s'paska! Si kështu! Si jo! posi, patjetër. Si lum ti! Si mjerë ata!
3. bised. Përdoret përpara disa togjeve ndajfoljore që shënojnë një periudhë kohe duke u nisur nga një cak. Si sot java një javë më parë a më pas, duke nisur nga dita e sotme. Si sot një muaj. Si nesër një vit.

SI IV. f. muz.

1. Nota e shtatë e shkallës muzikore; shenja për këtë notë. Tingulli (nota) «si». Marr një «si». Teli i sisë.

* Si urdhëron: usht. shih tek URDHËROJ 5. Si e si: me çdo mënyrë, me çdo kusht.