TYM m.
- 1. Pjesa e gaztë, e përzier me avuj, me thërrmija bloze, hiri etj., zakonisht në ngjyrë të zezë ose të hirtë, që del kur digjen drutë, letrat a ndonjë lëndë tjetër dhe që ngrihet lartë si re. Tym i zi (i bardhë, i verdhë). Tym i dendur (i trashë). Tym i lehtë. Tymi i oxhakut. Tymi i kandilit (i pishës). Tymi i cigares. Tymi i barutit. Tymi i pushkëve. Tymi i makinave (i lokomotivës, i vaporit). Re tymi. Shtëllunga tymi. I nxirë nga tymi. Mish i tharë në tym. Lëshon tym. E heq (e kthen) tymin oxhaku (soba). Ngrihet tymi lart. Ishte mbytur në tym. Nuk shihte nga tymi. I mbyti tymi. U qorroi tymi sytë. Nuk ka tym pa zjarr. fj. u. Hidhet e përdridhet, lart mbi qeramidhet (tymi). gjëzë.
- 2. etnogr., vjet. Shtëpi; familje (si njësi më vete). Tym për lym. Fshat me dhjetë tymra. Një njeri për tym. E ndanin për çdo tym.
- 3. hist. Tymjake.
- 4. bised. Pluhur. Tym i hollë. Tymi i rrugës. Tymrat e shtëpisë.
- 5. bised. Vesë e hollë shiu. Një tym shi.
- Si në (nëpër) tym jo qartë, nëpër të, si në ëndërr. U bë tym (duman)
- a) u zhduk, iku menjëherë, iku shpejt, u bë re;
- b) u deh keq, u bë tapë;
- c) u zemërua shumë, u nxeh keq sa s'dinte ç'të bënte, u tërbua nga inati. U bë tym e flakë, u inatos shumë, e humbi toruan nga zemërimi. U bë tym e mjegull u zemërua shumë, u tërbua nga inati. E bëri tym (barot) e harxhoi të gjithë, e bëri rrush e kumbull e prishi (për pasurinë, për paratë). I doli tymi (era) diçkaje
- a) u mor vesh diçka që duhej të mbahej e fshehtë (një bisedë një punë, etj.);
- b) keq. nis të zbulohet një punë, një vepër e keqe, dalin në shesh të palarat. I doli tymi dikujt u shkatërrua krejt, dështoi, u dogj (kur dikush humbet fare pasurinë ose falimenton në tregti). Flet (punon, ecën, vepron) në tym flet (punon, ecën, vepron) kuturu, kot së koti, në erë. Ishte tym s'dinte ç'të bënte nga telashet që kishte, ishte në hall të madh, i ziente koka. Tym të bëhet! të bëhet si të bëhet, të dalë ku të dalë, le të bëhet si të dojë. Tym të dalë! (tymi, le t'i dalë!) shih te DAL. Si tym dose shih te DOS/Ë,~A. Tym dynjaja gjendje e turbullt, me rrëmujë e me trazira të mëdha; kohë e vështirë. Tym për krye një e keqe, një punë a një vështirësi e madhe që na shtie në bela ose na shqetëson shumë, hall, telash i madh. M'u bë mendja tym (dhallë, bozë; çorbë, përshesh, lëmsh) shih te DHALL/Ë,~I. E bëri tym e flakë diçka e dogji, e shkatërroi krejt. I del tym (flakë, zjarr) nga koka është në hall të madh, i zien koka. Iku (doli) tym e mjegull shih te MJEGULL,~A. I lëshon (i qit, i nxjerr) koka tym i del tym nga koka. Nuk ta prish tymin e duhanit shih te PRISH. I shkon tymi drejt (gjyryk) i ka punët në vijë, i shkojnë mirë punët. Iku nga tymi e ra në zjarr fj. u. shpëtoi nga një e keqe e vogël e ra në një të keqe më të madhe, iku nga shiu e ra në breshër. Secili shikon (këqyr) tymin e vet secili sheh punën e vet, nuk shqetësohet për të tjerët. Sheh tym e bën konak iron. shkon derë më derë dhe e shtron me muhabet, gjen derë e futet, e kalon kohën me llafe e jo me punë. Ku leh qen e ku del tym, ku ia bën daullja bum iron. shih te QEN,~I. Tymi të shkojë drejt, pa le të jetë oxhaku i shtrembër! fj. u. punët të shkojnë mirë pa le të thotë ç'të dojë bota; nuk çan kokën s'e ç'thotë bota, kur i ka punët mirë.