Fjalor Shqip

FJALË f.

1. gjuh. Njësia e mëvetësishme me e vogël e gjuhës, tërësi e pandashme e tingëllimit dhe e kuptimit e formësuar nga ana gramatikore, që pasqyron në mënyrë të përgjithësuar e shënon sende e dukuri të realitetit dhe riprodhohet e veçohet në rrjedhën e ligjërimit. Fjalë shqipe. Fjalë e huaj (e huazuar). Fjalë e re (e rrallë, krahinore, e vjetërsuar). Fjalë ndërkombëtare ndërkombëtarizëm. Fjalë librore (diturore). Fjalë e parme (e prejardhur, e përngjitur). Fjalë shënuese (emërtuese, ndihmëse, shërbyese). Fjalë e ndërmjetme. Fjalë e ndryshueshme (e pandryshueshme, e palakueshme). Fjalë me shumë kuptime. Kuptimi i fjalës. Trajta e fjalës. Theksi i fjalës. Përdorimi i fjalës. Formimi i fjalëve. Prejardhja e fjalës. Çerdhe fjalësh. Rendi i fjalëve në fjali. Mbledhja e fjalëve. I ha fjalët i shqipton fjalët në mënyrë jo të plotë. Ndaj fjalën në rrokje.
2. Diçka që i thuhet një tjetri; thënie; pohim; bisedë. Fjalë të ngrohta (të ëmbla, të buta, përkëdhelëse). Fjalë të ashpra (të rënda, fyese, të ndyra, poshtëruese). Fjalë mashtruese (joshëse). Fjala e mësuesit. Fjalë pas fjale. Fjalë me vend. Thuaj një fjalë! Jemi në një fjalë me atë. Bëj (shkëmbej) fjalë bisedoj. Fjala nxjerr (sjell, pjell) fjalën: gjatë bisedës dalin gjëra të reja, duke biseduar për diçka, bie fjala edhe për diçka tjetër. Fjala është me e rëndë se plumbi. fj.u. Zihej (grindej, hahej) me fjalë. I ktheu fjalë. S'tha as gjysmë fjale s'foli fare. E mori fjalën prapa. S'e kthen fjalën (mbrapsht).
3. Këshillë a porosi që i jepet dikujt; udhëzim, urdhër, vendim. I shkon (i ecën, i zë vend, i ngjit) fjala: e dëgjojnë të tjerët, i zbatojnë këshillat, udhëzimet a dëshirat e tij. Fjala e tij ishte ligj. Ia dëgjojnë fjalën. Nuk ia bën fjalën dy: e zbaton menjëherë atë që i thotë dikush, i bindet menjëherë. Ia ktheu fjalën: nuk iu bind, e kundërshtoi.
4. Premtim a zotim për të bërë diçka; premtim a diçka e thënë, që nuk shoqërohet me punë a me vepra ose që nuk zbatohet. Fjala e dhënë. Fjala e nderit. Fjala dhe vepra. Njeri i fjalës njeri që e mban zotimin. Fjalë të mira e gurë në trastë (në torbë, në thes) përdoret kur dikush bën të kundërtën e asaj që thotë. Ka dhënë fjalën. E mban fjalën. E ktheu (e hëngri, e shkeli) fjalën. Luajti nga fjala (i luajti, i bëri bisht fjalës) nuk e mbajti zotimin. I doli nga fjala nuk e mbajti premtimin që i dha. Fjala e burrit, pesha e gurit. fj. u. Burri lidhet prej fjalësh, kau (demi) prej brirësh. fj. u. E mbante me fjalë. Duhet punë e jo fjalë. Vetëm me fjalë s'bëhet gjë. S'e bën fjalën dy (dysh).
5. Marrëveshje ndërmjet dy a me shumë njerëzve ose ndërmjet dy palëve; besë. Fjalë trimash (burrash). Prenë fjalën caktuan ditën kur do të bëhet martesa a diçka tjetër. Lidhën fjalën. Ranë në fjalë. E bënë me fjalë. E gjeti fjalën me dikë u mor vesh me dikë, ra në ujdi, gjeti një gjuhë të përbashkët. Siç e kemi bërë fjalën. E lë me fjalë me dikë.
6. Bisedë që bëhet me një tjetër, diçka që thuhet a që tregohet; muhabet (edhe në një varg njësish frazeologjike). Në fjalë e sipër duke folur, gjatë bisedës. Lërini fjalët! Ngas fjalën nxit bisedën, e zhvilloj me tej një bisedë. E la fjalën përgjysmë. Me që ra (me që erdhi) fjala... duke marrë shkas nga biseda, me këtë rast. E hodhi fjalën për dikë a për diçka. Sa për t'u gjendur në fjalë. E zuri (e kapi) në fjalë. E hodhi fjalën gjetkë. U ngjitet fjala u shkon muhabeti me njëri-tjetrin. Ma pruri (ma solli, ma nxori) fjalën në shteg e solli bisedën atje ku desha unë. Ia sjell (ia bie, ia hedh) fjalën rrotull (larg e larg).
7. Diçka e thënë që s'duhet të bisedohet me të tjerë; diçka që thuhet vesh me vesh nga njëri tek tjetri; thashetheme. U hap fjala. I nxorën fjalë. Dolën fjalë. E bëri me fjalë dikë e bëri me turp, e përfoli. Fjala ka këmbë. fj. u. Mori fjala dheun (dynjanë). Doli fjala nga dhëmballa, mori njëzet e shtatë mëhallë. fj. u.
8. Njoftim, lajm. Dërgoj (çoj) fjalë. Lë fjalë. I bëj fjalë dikujt e njoftoj, e lajmëroj. Pruri fjalë. Erdhi fjala.
9. Fjalim a ligjëratë që mbahet para të tjerëve; pjesë nga ky fjalim; e drejta për të folur, për të shfaqur mendimet përpara të tjerëve. Fjala e hapjes (e mbylljes). Fjala e rastit. E drejta (liria) e fjalës. Marr fjalën flas. Mbaj fjalën. Kërkoj fjalën. I jap fjalën dikujt e lejoj të flasë; e ftoj të flasë. Ia ndërpreu (ia preu) fjalën.
10. Aftësia për të shprehur diçka me gojë ose me shkrim; të folurit; gjuha, ligjërimi. Fjala artistike gjuha që përdoret nga një shkrimtar në një vepër letrare; mjeshtëria artistike e të folurit në skenë. Njeri i fjalës njeri që shprehet qartë e bukur. Forca e fjalës. Mjeshtër i fjalës. Kultura e fjalës. Kujdesi për fjalën. Fjala shqipe tingëllon bukur. Arma e tij ishte fjala.
11. Teksti i një kënge ose i një pjese muzikore. Fjalët dhe muzika.

Shprehje:

1. Në fjalë
   Për të cilën a për të cilin flitet a bisedohet.
   
2. Me një fjalë
   Shkurt; në mënyrë të përmbledhur.
   
3. Pa fjalë (s'do fjalë)
   Pa dyshim, s'ka dyshim.
   
4. Bëj fjalë për diçka
   Flas për diçka, trajtoj diçka.
   
5. Bëri (shkëmbeu, këmbeu, ndërroi) fjalë me dikë
   U grind me dikë, u zu me fjalë.
   
6. S'bën fjalë
   Nuk ndihet; nuk ankohet e nuk kundërshton, pranon ç't'i japësh etj.
   
7. S'e bëj për fjalë (për zë)
   Nuk i tregoj askujt diçka që nuk duhet thënë, nuk flas me njeri për diçka që duhet mbajtur e fshehtë.
   
8. Bie fjala
   Për shembull, fjala vjen.
   
9. I ra në fjalë dikujt
   I preu fjalën.
10. E drodhi fjalën shih te DREDH 7.
    
11. Fjalë ari shih tek AR,~I.
    
12. Fjalë në erë (në hava) shih tek ER/Ë,~A I.
    
13. Fjalë për fjalë
    Pa ndryshuar asgjë nga ajo që është thënë a është shkruar, një për një.
    
14. Fjala e fundit
    a) arritja me e re dhe me e lartë në një fushë të shkencës, të teknikës ose të kulturës;
    b) mendimi përfundimtar që vendos për diçka; mendimi i fundit.
    
15. Një fjalë goje
    Duket shumë e lehtë, por në të vërtetë është e vështirë (për një punë etj.).
    
16. Fjalë e hale
    Thashetheme.
    
17. Me fjalët e mia
    Pa i përmendur të gjitha e një për një ato që kam lexuar a kam dëgjuar, në mënyrë të përmbledhur.
    
18. Me fjalën e parë
    Në çast, menjëherë, me të thënë.
    
19. Fjalë petake shih te PETAK,~E.
    
20. Fjalë rrumbullake shih te RRUMBULLAK,~E.
    
21. Me fjalë të tjera
    Shkurt, domethënë; ndryshe.
    
22. Fjala vjen
    Për shembull, bie fjala.
    
23. Fundi i fjalës shih te FUND,~I.
    
24. I gdhend (i tjerr) fjalët
    Matet mirë kur flet, flet me mend.
    
25. I gëlltiti (i hëngri, i përpiu) fjalët shih te GËLLTIT.
    
26. Gjuhen me fjalë
    E ngacmojnë a e thumbojnë njëri-tjetrin me fjalë.
    
27. Me gjysmë fjale
    Pa qenë i vendosur; me druajtje e me frikë, me gjysmë zëri.
    
28. I hyri në fjalë dikujt
    E kuptoi, e mori vesh.
    
29. Kërkon fjalë
    Dëshiron të grindet me dikë, kërkon sherr.
    
30. Iu lidh (iu pre) fjala (goja, gjuha) shih te LIDHEM.
    
31. Lojë fjalësh shih te LOJ/Ë,~A I.
    
32. Luan me fjalë
    a) flet me fjalë të tilla që fshehin qëllimin e vërtetë, dredhon me fjalë; nuk mban qëndrim serioz, nuk e merr me gjithë mend diçka, e quan si lojë;
    b) përdor fjalë të afërta nga tingëllimi e nga kuptimi për të bërë përshtypje tek të tjerët.
    
33. I mpreh fjalët me dikë shih te MPREH.
    
34. I përdredh fjalët shih te PËRDREDH.
    
35. I përpoqi fjalët me dikë shih te PËRPJEK.
    
36. I përtyp (i përçap) fjalët shih te PËRTYP.
    
37. I puqi fjalët me dikë shih te PUQ.
    
38. Ia rrëmbeu fjalën dikujt shih te RRËMBEJ.
    
39. I trashën fjalët shih tek TRASH.
    
40. Trazoi fjalë me dikë shih tek TRAZOJ.
    
41. I thartuan fjalët shih te THARTOJ 5.
    
42. I thyen (i prishën) fjalët shih te THYEJ.
    
43. Ul fjalët (zërin) shih tek UL.
    
44. I bën dredha fjalës shih te DREDH/Ë,~A.
    
45. M'u bë fjala lak shih te LAK,~U.
    
46. S'i bie fjala në (për) tokë (përdhe) shih tek TOK/Ë,~A.
    
47. S'lë fjalë të bjerë në tokë shih tek TOK/Ë,~A.
    
48. Nuk di fjalë (llafe) shih te DI.
    
49. Di (është i zoti) të gdhendë fjalë shih te GDHEND.
    
50. Fjalët i merr era fj. u. shih tek ER/Ë,~A I.
    
51. I humbi fjala nga goja
    U habit shumë, u hutua fare sa s'mund të fliste, iu pre goja, iu mpi gjuha.
    
52. I ka fjalët me grosh (ka fjalë e grosh) shih te GROSH,~I.
    
53. I ka fjalët të shkurtra shih te SHKURTËR (i, e).
    
54. Kam një fjalë me tepër shih tek TEPËR.
    
55. Në kuptimin e gjerë të fjalës
    Duke e kuptuar gjerë atë që thuhet.
    
56. Në kuptimin e ngushtë të fjalës
    Duke e kuptuar ngushtë atë që thuhet.
    
57. Në kuptimin e plotë të fjalës
    Ashtu siç thuhet; me të vërtetë, pa hequr e pa zvogëluar gjë.
    
58. Në kuptimin e vërtetë të fjalës
    Me të vërtetë, ashtu siç duhet.
    
59. Nuk e lëshon fjalën nga goja shih te LËSHOJ.
    
60. I lëshon fjalët veresie keq. shih te VERESIE 2.
    
61. I lidh fjala komb (nyjë) dikujt
    Nuk mundi të fliste, nuk nxirrte dot një fjalë nga goja.
    
62. Ta merr (ta rrëmben) fjalën nga goja shih te MARR.
    
63. I merr fjalët nga këmbët shih te KËMB/Ë,~A.
    
64. E mori ferra fjalën shih te FERR/Ë,~A.
    
65. I mbeti (i ngeci, i ngriu) fjala në buzë (në gojë, në grykë, në fyt)
    Nuk mundi të fliste më, nuk arriti ta mbaronte fjalën.
    
66. Ia zuri fjalën në gojë shih te GOJ/Ë,~A.
    
67. Ndal diellin me fjalë
    Është llafazan i madh.
    
68. Me plot (me tërë) kuptimin e fjalës
    Me të vërtetë.
    
69. I priste fjalët me sëpatë shih te SËPAT/Ë,~A.
    
70. I tërheq fjalët zvarrë
    a) flet ngadalë si i plogët, flet me përtim;
    b) e zgjat dhe e zvarrit mbarimin e një pune.
    
71. Them (kam) fjalën time
    a) luaj rolin që me takon;
    b) kam të drejtën time, kam mendimin tim.
    
72. I vuri jastëk fjalës shih te JASTËK,~U.
    
73. U vë shenjë fjalëve të dikujt shih te SHENJ/Ë,~A.
    
74. Fjalët të ëmbla, punët të tharta
    Të premton shumë, por s'të mbaron punë.
    
75. I merr fjalët e i vë në rabush shih te RABUSH,~I.
    
76. S'lidh (s'bën) dy fjalë bashkë shih te BASHKË.
    
77. Vret gjetkë fjala e tij (ai) shih te VRAS.
    
78. Fjalë fluturake
    E thënë a shprehje, që përmban një mendim a gjykim përgjithësues të spikatur dhe që njihet e përdoret gjerësisht.
    
79. Fjalë e përbërë gjuh. shih te PËRBËRË (i, e).
    
80. Fjalë e urtë folk.
    a) proverb. (Fjalët e urta të popullit. Mbledhja e fjalëve të urta. Libër me fjalë të urta. Një fjalë e urtë thotë...);
    b) shprehje e njohur me kuptim të njësishëm e zakonisht të figurshëm, që përgjithëson një vëzhgim a vlerësim për dukuritë e ndryshme të jetës, por që, ndryshe nga proverbi, nuk është një fjali tërësore; thënie e urtë (p.sh. «Si e ëma dhe e bija», «Ashtu i do mushka drutë» etj.).